oto dzielo o smierci wiary w mrokach sredniowiecza; dzielo o ludzkich zachowaniach w swiecie opanowanym przez zarazy i ekstatyczna wiare w boga. swiat ow ogladamy z perspektywy antoniusa blocka, rycerza wracajacego z wyprawy krzyzowej, ogarnietego zwatpieniem w odwieczny panteon wiary. czujac wyrzuty wobec samego siebie bohater podejmuje ostateczna wedrowke - wedrowke w poszukiwaniu diabla, wcielenia zla. gdyby go odnalazl, bylby to triumf boga. istnienie szatana byloby bowiem antyteza boga czyli czyms, co stanowi podstawe istnienia wyzszej istoty.
nie oczekujmy jednak prostych odpowiedzi... jedyna prawda jaka otrzymamy od bergmana jest wszechobecna smierc, zbierajaca swe zniwo posrod samotnych biczownikow, pokutnikow i niewinnych kobiet.
jest w filmie scena, ktorej nie sposob zapomniec - scena spotkania bohatera z mloda dziewczyna oskarzona o czary i spowodowanie zarazy. dziewczyna, otepiala od bolu i oczekujaca juz tylko ulgi smierci na stosie, ze zdumieniem patrzy na rycerza gdy ten pyta sie jej gdzie szukac diabla. on jest wszedzie wokol, jest w niej samej - odpowiada ofiara. tak prawia ksieza, taka wiec musi byc tez prawda. storturowane cialo uwierzy we wszystko a jednak prawde zawsze odnajdziemy w oczach - a te wyrazaja tylko obledny strach i bol...
glowna osnowa filmu jest partia szachow pomiedzy antoniusem blockiem a smiercia, ktorej stawka jest jest zycia bohatera. egzystencjalna wartosc filmu plynie jednak z zestawienia owych dwoch postaci - niewinnej dziewczyny oskarzonej o rzeczy dla niej niepojete a rycerzem poswiecajacym sie walce w imie boga - ktory to rycerz w pewnej chwili zadaje sobie pytanie "w imie czego?"
wienczacy film dionizyjski pochod blocka i smierci w nieznane nie ulatwia odpowiedzi na postawione w filmie pytania. co wiecej ukazuje przewrotnosc bergamanowskiego dziela, ktore to zamiast dawac odpowiedzi, w obliczu naszego nieuchronnego przemijania, stawia pod znakiem zapytania sens samych pytan.